Annette De Keyser, 20 jaar galeriehoudster

'IK WIL EEN RUIMTE VAN RUST EN VREDE CREËREN'

Annette De Keyser is één van de eigenzinnigste en radicaalste galeristen die ik tot nu toe heb ontmoet. Zonet vierde ze de 20ste verjaardag van haar galerie met de groepstentoonstelling ‘20 years for a better world’, die op krachtige wijze uitdrukte waar de galerie voor staat: kunst als katalysator voor een betere wereld.

Isabelle DE BAETS

We bevinden ons momenteel in deze tentoonstelling. De ruimte is bezield met energetisch geladen kunst, waarin de nadruk ligt op het ‘onbenoembare’, het spirituele en het mystieke, dat hier allerlei gedaantes lijkt aan te nemen. Hoe zou je je artistieke visie omschrijven?

Annette De Keyser: “Ik maak intuïtief keuzes en het spirituele en het mystieke speelt daarin een belangrijke rol, omdat dit met mijn eigen essentie te maken heeft. Mijn keuze om met een bepaalde kunstenaar te gaan samenwerken wordt bepaald door de mate waardoor ik geraakt wordt door zijn/haar werk. Het werk moet met mij resoneren.”

Je keuzes zijn geëvolueerd doorheen de 20 jaar galerie. De eerste jaren werkte je ook samen met onder meer kunstenaars als Guy Van Bossche en Danny De Vos.

De Keyser: “Vroeger vulde ik het begrip mystiek inderdaad nog ruimer in. Daar was ook plaats voor het werk van Danny De Vos met zijn daders van dodingen of voor de schilderijen van Guy Van Bossche. Hoe verder de galerie evolueerde , hoe meer gefocust ik echter werd. Sommige kunstenaars zijn afgevallen, andere zijn bijgekomen. De galerie is heel organisch gegroeid. Alle kunstenaars die nu bij de galerie horen, zijn mensen die met hoge frequenties werken. Ze maken kunst die positief en harmonisch is. Het is kunst die mensen gelukkig kan maken of troosten, die nerveuze mensen kan kalmeren, depressieve mensen kan activeren. Daarom werk ik ook met heel verschillende kunstenaars omdat iedere kunstenaar op heel diverse niveau’s werkt. Elke bezoeker die bereid is om zich open te stellen voor de kunstwerken zal dan ook minstens één kunstenaar vinden met wie hij resoneert. De rode draad bij de kunstenaars die er nu toe behoren, is dat ze allemaal zeer radicaal zijn in hun kunst. Ik geef hun een platform om totaal zichzelf te zijn. Ik geef hen alle ruimte om hun groeiproces te gaan zoals dat voor hen nodig is. Dit proces wordt nooit beïnvloed door mensen die al dan niet op het werk intunen of door wat verkoopt of niet. Er zijn kunstenaars die radicaal iets anders maken, nadat ze iets uitgepuurd hebben. Een belangrijk devies dat ik mijn kunstenaars meegeef is:“Don’t try to please the market”, want dan ben je inwisselbaar. Ze moeten trouw aan zichzelf blijven zodat ze de markt het unieke kunnen geven, dat zij te bieden hebben. Ik vind het ook belangrijk dat ze niet teveel exposeren, opdat ze voldoende tijd voor reflectie en experiment zouden hebben en aan hun ontwikkeling kunnen werken zonder druk van expo’s. De kunstenaar bepaalt zelf het ritme, want soms moet je tijd hebben voor reflectie. Mariëlle Soons bijvoorbeeld heeft soms een jaar rust nodig. Dit is de tijd die ze nodig heeft om van nul af aan terug te beginnen. Na iedere tentoonstelling gaat ze terug naar nul en bouwt ze terug op. Zo kan je geen 5 tentoonstellingen per jaar doen, want dan moet je iets gaan herhalen, in series beginnen werken en daar gaat het in haar werk helemaal niet om. Er is niemand expliciet bezig met strategie of het uitzetten van belangrijke plaatsen waar hij/zij wil exposeren. Het is fijn als het gebeurt , maar dat is niet het uitgangspunt van die kunstenaars. Het allerbelangrijkste is, is dat ze kunnen uitdrukken, wat ze te zeggen hebben.”

Komen de kunstenaars naar je toe of ga je er naar op zoek?

De Keyser: “We komen elkaar tegen. Ik bezoek veel tentoonstellingen omdat ik wil zien wat er leeft en wil zien of er al meer kunst is waar ik affiniteit mee heb. Deze zomer was ik bijvoorbeeld zeer gelukkig met de tentoonstelling ‘Il Palazzo Enciclopedico’ van Massimiliano Gioni op de Biënnale van Venetië. Ik zag daar een reflectie van waar ik zelf mee bezig ben in de galerie en had het gevoel dat er iets aan het veranderen is in de kunstwereld. Eigenlijk ga ik altijd in zee met de potentie van een kunstenaar. Heel vaak is het zo dat ik mensen al jarenlang volg omdat ik weet, ooit maakt die het werk, dat ik moet gaan verdedigen. Dat is met veel mensen hier in de galerie zo geweest. Ik ga geregeld naar hun atelier en wacht gewoon tot het werk gemaakt wordt, dat het startpunt zal zijn van onze samenwerking.”

Het is een langzame manier van werken.

De Keyser: “Ja, een heel langzame manier van werken en ik raad hen ook altijd aan om niet teveel tentoon te stellen. De totale aandacht moet gaan naar hun groeiproces, naar het maken van hun kunst. Ik voel me de bewaarder van de ziel van de kunst. Hun werk mag nooit een product worden. Als ze onder te hoge tijdsdruk staan, heeft dat ongetwijfeld repercussies op de kwaliteit van hun werk. De meeste kunstenaars in de galerie zijn dan ook niet afhankelijk van de verkoop van hun werk. De meeste geven les en hebben daarnaast voldoende tijd om met hun werk bezig te zijn.”

Hoe verhoud je je als galerie tegenover de kunstmarkt? Een trage manier van werken is dat niet tegenstrijdig met de financiële kant van de zaak?

De Keyser: “Nee, niet echt. Ik werk low budget. Mijn zaak is een ‘ZZP’, een zaak zonder personeel (glimlacht). Verder heb ik van in het begin ook mijn eigen pand gehad, dus dat is een groot voordeel. Natuurlijk moet je verkopen, maar het is niet zo dat ik perse ‘moet’ omdat er grote bedragen boven mijn hoofd hangen. Gelukkig heb ik zeer trouwe verzamelaars die geloven in de kunst die ik breng en ze volkomen begrijpen.”

Anderzijds breng je wel verkoopbaar werk. Je houdt vast aan het objectmatige. Je toont vooral schilderijen, sculpturen en installaties met een tijdloos karakter.

De Keyser: “Ja, het is altijd het uitgangspunt van de galerie geweest om visionair, vooruitstrevend, maar ook tijdloos werk te brengen.”

Is je galerieruimte, die qua indeling referenties opwekt aan een Egyptische tempel en waar je nu al 20 jaar vertoeft, de ideale plek voor jou?

De Keyser: “Ik wou een warme, tijdloze ruimte creëren, waar mensen zich welkom voelen en die hen omhult. Daarvoor zocht ik een soort groot huiskamerformaat. Geen sterk gedefinieerde ruimte- een strakke loft of een white cube -maar een ruimte die heel natuurlijk aanvoelt en die zich niet opdringt aan het werk. Ik heb veel zorg besteed aan de belichting - een bureau berekende hoe de TL lampen moesten hangen, opdat de muren mooi egaal zouden belicht worden.- maar voor de rest hou ik de muren en de vloer zoveel mogelijk intact. Ik doe alleen de gaten dicht na elke tentoonstelling, zo zijn de sporen van de voorgaande tentoonstellingen nog voelbaar. “

De meeste galerieën in Antwerpen zijn gevestigd aan het Zuid, waarom koos je voor het Noord ?

De Keyser: “Ik wou graag op het Noord zitten. Je hebt altijd meer bezoekers als je aan het Zuid zit, maar ik heb gemerkt dat de geïnteresseerde bezoeker toch zijn weg vindt naar de galerie. Mensen uit Tokio, Los Angeles en Londen komen hier evengoed aan.”

Na jarenlang deel te hebben genomen aan vele internationale kunstbeurzen besliste je een tijd geleden om er geen meer te doen. Wat ligt aan de basis van die beslissing?

De Keyser: “Ik heb 13 keer laten zien waar de galerie voor staat, zonder veel te verkopen, dus dat is meer dan genoeg geweest. Ik breng kunst met een positieve boodschap en heb geconstateerd dat er op dit moment nog geen enkel zinvol commercieel platform is voor dat soort kunst. Verschillende keren heb ik gemerkt hoe galeries die kunst brengen over cynisme, negativiteit en vervreemding gewoon uitverkopen. Enkele jaren geleden stond een Spaanse galerist tegenover mij die aan zijn kunstenaars had gevraagd ‘de fabriquer des caramels pour la foire’. Hij had drollen in polyester op zijn vloer liggen en werd elke dag zotter van glorie omdat zijn kassa bleef rinkelen. Dat is de waanzin van de materialistische wereld.”

Hoe bouw je dan je netwerken op met curatoren, museumdirecteurs en privé verzamelaars?

De Keyser: “Ik ervaar nu dat vanuit een gezamenlijke missie nieuwe netwerken zich aan het vormen zijn.”

Momenteel blik je terug op 20 jaar galerie. Hoe sta je tegenover de toekomst van de galerie?

De Keyser: “De huidige expo ervaar ik als een viering, omdat ik trots ben dat ik het 20 jaar volgehouden heb en tegelijkertijd is het voor mij ook een nieuw begin, met nieuwe contacten en nieuwe samenwerkingsvormen. Dus ik zie het eerder als 20 jaar voorbereiding, om nu volledig te kunnen doen, waarvoor ik ooit 20 jaar geleden ben begonnen. Wat veranderd is, is dat ik geen vast programma meer heb. Vroeger stond mijn programma voor de komende twee jaar vast. Nu voorzie ik minder, omdat ik kort op de bal wil spelen. Ik wil iets dynamisch, iets dat beter past bij deze snel veranderende tijd.”

In het dominante kunstdiscours gaat kunst vaak over vervreemding, en misleiding en is het conceptuele gehalte prominent aanwezig.

“Ja, conceptuele kunst is veilig. Het stelt gerust. Daarmee kan je in je ratio gaan en allerlei denkconstructies maken, maar het laat je hart totaal met rust. Daarom is de conceptuele kunst ook nog steeds zo populair en verkoopbaar. Het appelleert zelden aan je gevoel en veel mensen zijn doodsbang om te voelen. In mijn galerie gaat het over kunst die geeft. Negatieve en cynische kunst zuigt je leeg, daartegenover heb je activerende, positieve kunst, die harmoniseert en je oplaadt. Mijn kunstenaars willen iets tegenover het cynisme , het gratuite , het lege en het materialisme stellen. Ze doen dat niet door zich af te zetten tegen "het systeem", hun uitdrukkingsvorm is positief, het appelleert aan het leven, eigenlijk is de galerie ‘a space for breathing’: een revitaliserende ruimte. Je komt binnen en je voelt ‘an uplifting energy’. Ik wil ‘an uplifting environment’ creëren door de kracht van de kunst. Ik vind het ook belangrijk om zelf aanwezig te zijn in de galerie, zodat ik de bezoekers kan ontmoeten. De kunst die hier hangt is voor veel mogelijke interpretaties vatbaar. Werken zijn spiegels voor mensen. Ik vind het heel boeiend om te zien wat mensen eruit halen en waarom. Ik heb dan ook al veel boeiende gesprekken gehad in de galerie. Hier komen geen honderden mensen over de vloer, maar met iedere bezoeker heb ik een diepe, waarachtige communicatie.”

Sommige kunst draagt de kracht in zich dat ze helend kan werken, zowel voor de kunstenaar die het creëert als op de toeschouwer die er daarna aan blootgesteld wordt. Bij de kunstenaars die jij in de galerie hebt is dit ook een reëel gegeven, vind ik.

De Keyser: “Ik noem de kunstwerken die in de galerie getoond worden “tools for transformation”. Het zijn werken die het vermogen hebben iemand te transformeren, naargelang je eigen bereidheid om je ervoor open te stellen, zal het kunstwerk zijn werk doen. maar je kan ze ook gewoon als een object zien, iets waar je van houdt. Omdat het ook gelaagde kunst is, kan je erop heel veel niveau’s mee omgaan. De collectioneurs die hier komen, zijn mensen die diep geraakt worden door een werk en dat werk kopen omdat ze er mee willen leven. Het gaat in de eerste plaats om de liefde voor een werk.”

Twintig jaar geleden, in ’93, schreef Louwrien Wijers dat we van een competitieve naar een meedogende samenleving zullen evolueren. Geloof jij ook in die evolutie?

De Keyser: “Ja, dat wordt altijd maar sterker voelbaar. We moeten wel zo evolueren. Als we niet weggaan van die materialistische levensstijl dan gaan we ten onder. De wereld is in slechte doen doordat alles teveel met de ratio is gebeurd, te weinig met het hart, en doordat er te weinig aandacht was voor het vrouwelijke, het zachte, de stille communicatie. De wereld is momenteel aan het veranderen en iedereen zou moeten helpen om de nieuwe wereld, die gebaseerd moet zijn op rechtvaardigheid, liefde en gelijkwaardigheid, te co-creëren. Dat is wat ik met de galerie probeer te doen: in de materialistische, chaotische wereld een ruimte van rust en vrede creëren, waar mensen binnenkomen en opgeladen kunnen worden. Van vervreemding naar contact met je diepste zelf, van cynisme naar respect , daar gaat de galerie over. Hoe meer mensen zich positief gaan instellen, hoe meer we overgaan van een negatieve naar een positieve trilling . Het is een heel boeiende tijd van verandering en vernieuwing, en ik ben heel gelukkig dat er zoveel prachtige jonge mensen naar de galerie komen. En dat ik met zo'n boeiend team kunstenaars een nieuw avontuur kan aangaan en dat we onze unieke bijdrage kunnen leveren aan het co-creëren van een betere wereld weg van de dualiteit, de versnippering en de vervreemding .”

H art #120, p. 13 (19.12.2013)